تاریخچه جشن عید نوروز
جشن باستانی ایرانیان…
جشن عید نوروز
از مهمترین آیین های نوروزی، گستردن خوان نوروزی است که مشهورترین آن «سفره هفت سین» است. در این مطلب تاریخچه کاملی از عید نوروز از اعیاد باستانی ایرانیان را می خوانید.
یکی از جشن های باستانی ایرانی جشن عید نوروز می باشد که به همین مناسبت به تشریح تاریخچه ای از این عید باستانی در ادامه می پردازیم.
جشن همتای واژه (عید) در زبان های ایرانی (جشن) یا (یسن) است. از ریشه YAZ به معنای ستایش، نیایش و پرستش؛ (ایزد) به معنای ستایش شده و نیایش شده نیز از همین ریشه است. (جشن) واژه ای ایرانی، مذهبی و بسیار کهن است.
این واژه که باری گران از معناها و سنت های ویژه ایرانی را بر دوش دارد، در اصل عبارت بوده است از برپایی مراسم نیایش و سپاس به مناسبت رخداد یک پیروزی، یک واقعه اجتماعی یا یک معجره آسمانی که سودی برای اجتماع داشته باشد. مردم به هنگام برپایی بزرگداشت گردهم جمع می آمدند و خدای را با مراسم ویژه مذهبی نیایش می کردند، و این نیایش و سپاس همه ساله به عنوان قدرشناسی از موهبتی که از سوی خداوند ارزانی شده بود تکرار می گردید.
این مراسم با رقص های مذهبی و سرود و موسیقی نیز همراه بوده است. آن چنان توده هایی از آتش برپا می داشتند و در کنار آن صدها و هزارها اسب و گاو و گوسفند قربانی می کردند. آن گاه سهمی از قربانی به آتش داده می شد و باقیمانده آن میان مستمندان و نیایشگران پخش می گردید و با همین گوشت قربانی سور و مهمانی برگزار می شد. همین جشن ها در دوره های مختلف زندگانی اقوام ایرانی، آغاز سال را اعلام می کردند.
بنیاد عید نوروز
جشن عید نوروز
این جشن از کهن ترین جشن های ایرانی است که پژوهشگران بنیاد آن را هند و ایرانی ندانسته اند، بلکه با قید احتمال آن را به اقوام بومی نجد ایران پیش از مهاجرت و آریاییان، منسوب می دانند.
همچنین دو جشن مهرگان و نوروز از طریق سومریان به بین النهرین راه یافته و در آنجا دو جشن (ازدواج مقدس) و (اکیتو) را پدید آورده که بعدها در بین النهرین این هر دو جشن به صورت جشنی واحد در آغاز سال نو برگزار گردیده، ولی در نجد ایران همچنان تا دوره اسلامی به صورت دو جشن مستقل بر قرار مانده است. بنابراین سه جشن «نوروز»، «مهرگان» و «سده» بیشتر در زمره اعیاد ملی ایرانی قرار می گیرند تا جشن های مذهبی.
نوروز و فروهر
ماه فروردین به فـَرَوَهرها و یا فروشی ها تعلق دارد. جشن نوروز نیز نمادی از سالگرد بیداری طبیعت از خواب زمستانی است که به رستاخیز و حیات منتهی می شود. فروهر یکی از نیروهای غیر مادی در وجود انسان است و نوعی همزاد آدمیان که پیش از آفرینش مادی مردمان در جهان مینوی به وجود می اید و پس از مرگ آدمیان نیز دوباره به جای نخستین خویش باز می گردد.
در عقاید باستانی تر، ایرانیان تنها قهرمانان را دارای فروهر می دانستند، اما بعدها پرهیزگاران نیز از این موهبت بهره مند می شوند. آنان سالی یکبار برای دیدار بازماندگانشان به خانه های خویش فرود می آیند و ورود آنان برکت را به همراه خواهد داشت، آن زمان که خانه را پاکیزه و درخشنده ببینند.
ولی چنانچه آن را آشفته در هم و پاکیزه نشده بیابند برکت برای آن نخواسته ، آن را رها می کنند. حضور فروهرها از طلیعه فروردین و نوروز آغاز می شود و تا دهم فروردین و به روایتی تا نوزدهم آن ادامه می یابد از این جهت مراسم آتش افروزی بر بالای بام ها انجام می پذیرفته تا راه خانه ها را به فروهرها نشان دهند.
نوروز کوچک و نوروز بزرگ
عنوان نوروز در فرهنگ ایرانی به دو روز تعلق داشته است. یکی روز اول فروردین، که خورشید به برج حمل می رسد و به آن نوروز کوچک یا (عامه) می گویند و دیگری نوروز بزرگ یا (نوروز خاصه) است که روز خرداد از ماه فروردین است.
گفته اند :نوروز سالروز آفرینش جهان و انسان است و نوروز بزرگ روزی است که در آن جمشید بر تخت نشست و خاصان را طلبید و رسم های نیکو گذاشت، و گفت خدای تعالی شما را خلق کرده است. باید که به آب های پاکیزه تن را بشویید و غسل کنید و به سجده و شکر خدا مشغول باشید و هر سال در این روز به همین دستور عمل نمایید.
نوروز و آب
همه نیکی ها چون از ابرکران (عالم اعلی) به گیتی آید، به خرداد روز آید. باشد که همه روز آید، اما آن روز بیش آید. پیداست اگر آن روز بر تن جامه ای نیکو بدارند. و بوی خوش بویند و مروای نیک تفأ ل کنند و… آن سال نیکویی بدیشان رسد و بدی را از ایشان دور می سازد.
از آنجا که نوروز در آغاز فصل بارش باران های بهاری قرار دارد می توان ردپای اردویسور اناهید را نیز در آن یافت. اردویسور اناهید الهه آب است. اوست که به فرمان اورمزد از آسمان باران، برف و تگرگ را فرو می باراند.
سبب این که ایرانیان در نوروز غسل می کنند آن است که این روز به الهه آب تعلق دارد. از این رو، مردم در این روز هنگام سپیده دم از خواب برمی خیزند و با آب قنات و حوض خود را می شویند و گاهی نیز آب جاری بر خود از راه تبرک و دفع آفات می ریزند. و در این روز مردم به یکدیگر آب می پاشند و درباره سبب این کار برخی گفته اند علت آن است که در کشور ایران دیرگاهی باران نبارید و سپس ناگهان سخت ببارید و مردم به آن باران تبرک جستند و از آن آب به یکدیگر پاشیدند و این کار همچنان در ایران مرسوم بماند.
نوروز پیروز
نوروز همچنین نمادی است از پیروزی نیکی بر بدی. از همین رو آیین نیایش رپیثون در نوروز برگزار می شود. (رپیثون ) سرور گرمای نیمروز و ماه های تابستان است. با یورش دیو زمستان به زمین رپیثون به زیر زمین فرو می رود تا با گرم نگاهداشتن آب های زیرزمینی، گیاهان و ریشه درختان را از مرگ نجات بخشد. بازگشت سالانه او در بهار نمادی است از پیروزی نهایی خیر بر شر، به همین مناسبت جشن و نیایشی ویژه در مراسم نوروزی به ایزد مذکور تعلق داشته است.
نوروز و سلیمان
در روایات ایرانی آمده است که چون سلیمان بن داوود انگشتر خویش را گم کرد سلطنت از دست او بیرون رفت. اما پس از چهل روز بار دیگر انگشتر خود را بازیافت و پادشاهی و فرماندهی به او بازگشت و مرغان به دور او گرد آمدند، و ایرانیان گفتند:نوروز آمد.
نوروز روز دین و روز پادشاهی
در ماه فروردین، روز خرداد، فریدون جهان را تقسیم کرد. روم را به «سلم»، ترکستان را به «تور» و ایرانشهر را به «ایرج» داد، کیخسرو و سیاوشان را به لهراسب سپرد، زردشت دین مزدیسنان را از اورمزد پذیرفت و کی گشتاسپ شاه دین را از زردشت و در این روز پشوتن رواج دین خواهد کرد. و نیز روایت شده است که کوروش پس از پیروزی بر بابل، پسر خود کمبوجیه را در جشن نوروز گموک بابلی به عنوان پادشاه بین النهرین معرفی کرد.
روایت هزار ساله شاهنامه از نوروز باستانی
اغلب کتب قدیمی ایرانی از جمله ادبیات زرتشتیان، جمشیدشاه را پایهگذار نوروز دانستهاند. شاهنامه فردوسی نیز یکی از این منابع است و فردوسی شاعر حماسهسرای قرن چهارم و پنجم هجری در شاهکار منظومش داستان جمشیدشاه و نوروز را به تفصیل سروده است.
ریشه های شاهنامه به زمان های طولانی قبل از نگارش آن باز می گردد. حکیم ابوالقاسم فردوسی، اسطوره ها و افسانه های فولکلوریک، تاریخ ایران و همچنین روایت های قدیمی در کتاب «خدای نامه» – متعلق به دوران ساسانی- را در شصت هزار بیت به نظم درآورده است. شاهنامه اکنون ۱۰۰۴ ساله است. بی دلیل نیست که کارشناسان می گویند نسبت دادن جشن نوروز به جمشیدشاه، از دوران بسیار قدیم و پیش از زمان فردوسی معمول بوده است.
جمشید، پادشاهی اسطورهای که نامش در اوستا و متون پهلوی و اسلامی آمده و در شاهنامه فردوسی، فرزند طهمورث معرفی میشود که به دست ضحاک جان خود را از دست میدهد.
شاهنامه فردوسی به عنوان یکی از نمادهای ایران باستان، بر هفت سین نوروزی می نشیند و مایه غرور ایرانیان است و اکنون به همت مترجمان و هنرمندان و بهره گیری از تکنولوژی، ایرانی تبارهای نسل دوم مقیم خارج از کشور که خواندن به فارسی برایشان مشکل است، امکان خواندن آن را یافته اند.
حمید رحمانیان، فیلسماز و گرافیست، یکی از این هنرمندان است که قصه های شاهنامه را مصور کرده و کلاژهایش را در کنار داستانهای خلاصهشده به زبان انگلیسی، در قالب کتابی نفیس در بیش از پانصد صفحه، در آمریکا چاپ و روانه بازار کرده است.
اگر فردوسی، در اهتمامی سی ساله در توس کاخی بلند از نظم را پی افکند، رحمانیان در عصر کامپیوتر و در بروکلین نیویورک، چهار سال را صرف مصور کردن شاهنامه کرد. او می گوید: «فردوسی روایتهای پیشین را جمع کرد و با تغییر در بیان و فرم، آن ها را به شعر درآورد. من هم همین کار را با نگارهها، مینیاتورها و لیتوگرافهای قدیمی کردم. آنها را دیجیتال و تجزیه کردم و با ترکیبشان نگارههایی تازه خلق کردم.»
رحمانیان میگوید در نقاشی صفحه مربوط به جمشید و نوروز بیش از ۵۰ قطعه و لایه از نقاشی های مختلف را روی هم قرارداده و ترکیب کرده که: «بخشی از نقاشی هندی است در رابطه با یک اسطوره دیگر. آتش سمت راست از چهار تا نسخه متفاوت و جداگانه گرفته شده. ارابه جمشید و آدمهای دور و برش هم از شش یا هفت منبع متفاوت آمده اند.»
همه کردنی ها که آمد به جای
زجای مهی برتر آورد پای
به فر کیانی یکی تخت ساخت
چه مایه بدو گوهر اندر نشاخت
که چون خواستی دیو برداشتی
ز هامون به گردون برافراشتی
چو خورشید تابان میان هوا
نشسته بر او شاه فرمانروا
جهان انجمن شد بر آن تخت او
شگفتی فرومانده از بخت او
به جمشید بر گوهر افشاندند
مران روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فرودین
برآسوده از رنج تن، دل ز کین
بزرگان به شادی بیاراستند
می وجام و رامشگران خواستند
چنین جشن فرخ از آن روزگار
به ما ماند از آن خسروان یادگار
داستان نوروز در شاهنامه با جمشید شاه آغاز می شود. او که شاهی فرهمند است، هفتصد سال فرمانروایی می کند و در اوج موفقیتش فرمان ساخت تختی گوهرنشان را میدهد تا در روز اول بهار دیوان و پریان به هوا بلندش کنند و مردم پایکوبان، بر پادشاه گوهر بیافشانند. این جشن را روز نو یا نوروز خواندند.
کار ترجمه و تلخیص اشعار فردوسی در کتاب «شاهنامه:حماسه شاهان ایران زمین» به زبان انگلیسی را احمد صدری، استاد جامعه شناسی در کالج لیکفورست، در ایالت ایلینوی آمریکا انجام داده است. او می گوید که در نسخه شاهنامه تصحیح جلال خالقی مطلق، ابیات ۴۷ تا ۵۵ به نوروز و جمشیدشاه می پردازد.
احمد صدری می گوید وقتی مشغول کار ترجمه و تلخیص شاهنامه بود، بیش از عمق و عظمت اشعار، زبان فارسی تحسینش را برمی انگیخت: «در این دو سال تقریبا حالت جذبی داشتم، بیشتر از جنبه زبان فارسی. این خاصیت زبان فارسی است که تقریبا هزار سال است عوض نشده. یعنی ما به همان زبانی میتوانیم بخوانیم که فردوسی هزار سال پیش در توس نوشته است. این حالت تقریبا در هیچ زبان دیگری نیست که آدم به زبان خودش یک شعر هزار ساله را بخواند، مگر این که متخصص باشد.»
احمد صدری و حمید رحمانیان از این که کتابشان در چاپ دوم همچنان محبوب است و فروش خوبی دارد خوشحالند. آنان میگویند هدفشان ارائه این شاهکار ادبی و حماسی فارسی، به انگلیسی زبانها بوده تا به مدد واسطه تصویر و داستان های تلخیص شده، با شاهنامه آشنا شوند. صدری تاکید میکند نثری که در ترجمه اشعار به کار برده فاخر و در عین حال ساده است «چون در عین حال که قرار بود قابل فهم باشد، باید احترام به شاهنامه هم حفظ می شد. اما چون کتاب مصور است، فهم آن بخصوص برای بچه ها آسان می شود.»
حمید رحمانیان می گوید در این پروژه بیش از ۹۰ کتاب و حدود هشت هزار قطعه از صدها مینیاتور، لیتوگراف و نسخه متعلق به مغولان هند، آسیای میانه، ایران و امپراطوری عثمانی از قرن ۱۴ تا ۱۸ را به کار گرفته؛ یعنی همان قلمرو جغرافیایی که صحنه وقوع داستان های شاهنامه است، از چین تا دریای مدیترانه.
شاهنامه مصور به زبان انگلیسی را انتشارات کوانتاک لین پرس چاپ کرده است. این کتاب جزو ۷۵ کتابی است که به زودی در قالب نمایشگاه «هزار سال کتاب ایرانی» در کتابخانه کنگره به نمایش درمی آیند. نمایشگاه هزار سال کتاب ایرانی (۲۷مارس تا ۲۰ سپتامبر) سنت چاپ کتاب به زبان فارسی طی هزار سال گذشته، از نسخ مصور و منقوش تا کتاب های مدرن و امروزی از ایران، افغانستان، تاجیکستان، جنوب آسیا، آسیای مرکزی و قفقاز را در برمی گیرد.
la fête de Norouz
Le Nouvel An arrive avec le printemps. Norouz est la fête célébrant le Nouvel An iranien le 20 mars, premier jour du printemps. En Persan, “Norouz” signifie le nouveau jour.
Les fêtes de Norouz sont préparées dès le dernier mois de l’hiver. Les Iraniens font alors un grand ménage de printemps dans les maisons et renouvellent leur garde-robe afin d’accueillir au mieux la nouvelle année.
Les festivités en elles-mêmes débutent le dernier mercredi de l’année perse : c’est la fête de Chahar Shanbe Sûri. Les manifestations ont lieu dans la rue. De grands feux sont allumés.
La coutume est de sauter par-dessus, comme le font les catholiques à la Saint-Jean, pour prendre la force des flammes. Pour faire fuir le malheur, les Iraniens frappent sur des casseroles en défilant dans les rues. Enfin, pour se remercier du bonheur de l’année qui s’achève, on s’offre des pâtisseries.
Dans les rues, il est aussi possible de rencontrer Hadji Firûz, personnage traditionnel maquillé de noir et vêtu de rouge, qui chante et danse en souhaitant ses bons vœux pour la nouvelle année.
A Norouz, chaque famille laisse sa porte ouverte pour que ceux qui le souhaitent puissent partager avec elle les Haft Sin. Tradition principale du Nouvel An perse, les Haft Sin sont 7 objets, commençant tous par la lettre “sîn” de l’alphabet persan, appelés les “7 créations ou les 7 immortels”.
Censés porter bonheur pour l’année à venir, ces objets varient d’une famille à l’autre. Le plus souvent, la table est garnie de pâtisseries (pour l’abondance), d’œufs (symbole de fertilité), de bougies (bonheur), de pommes (beauté et santé), des poissons rouges (vie), des fruits séchés du jujubier (amour) et des germes de blé ou des lentilles (renaissance). Les célébrations de Norouz s’étalent sur 12 jours, pendant lesquels les Iraniens rendent visite à la famille, aux amis et voisins. Le 13e jour, les familles sortent pique-niquer pour profiter de l’arrivée du printemps .
Les programmes de la fête de Norouz 1397 en France
برنامههای جشن عید نوروز ۱۳۹۷ در فرانسه
[table id=19 /]
مطالب پیشنهادی در این زمینه :