تکیه بیگلربیگی کرمانشاه و
موزه پارینه سنگی زاگرس
تکیه بیگلربیگی کرمانشاه یکی از عمارت های تاریخی و دیدنی ایران است که قدمتش به عصر قاجار باز میگردد. در این مطلب این اثر تاریخی استان کرمانشاه را به شما معرفی میکنیم .همچنین به نکاتی همچون آدرس تکیه بیگلربیگی و نحه دسترسی به این بنای تاریخی ,ساعت کاری تکیه بیگلربیگی و هزینه بازدید از آن اطلاعات دیگری هستند اشاره خواهیم کرد.
یکی از آثار دیدنی عصر قاجاراست که آینه کاریهای چشمگیر و بینظیر دارد.
نخستین موزه پارینهسنگی خاورمیانه در این عمارت با عنوان موزه پارینهسنگی زاگرس و موزه خط و کتابت برپا شد.
شربت خانه این عمارت لحظاتی سرشار از آرامش و حس نوستالژی را به بازدید کنندگان هدیه میدهد.
این تکیه قاجاری در بافت تاریخی کرمانشاه در بافت کهن شهر کرمانشاه در خیابان مدرس , محله قدیمی فیضآباد و در کوچه بیگلری مقابل کوچه صارم الدوله واقع شدهاست. این بنای تاریخی ترکیبی از معماری دوره زندیه و قاجاری را در معرض نمایش میگذارد. این بنا در زمان قاجار به همت عبدالله خان فراش باشی ملقب به بیگلربیگی ساخته شده که از لحاظ آئینه کاری در میان تکایای کرمانشاه بینظیر بوده و این بنا را از دیگر بناهای همدوره و مشابهش، متمایز میسازد .
تاریخچه تکیه بیگلربیگی
در سال 1309 هجری قمری بود که مرحوم عبدالله خان فراش باشی ملقب به بیگلربیگی، از مقامات با نفوذ کرمانشاه در دوره قاجار، ساخت تکیهای را در کرمانشاه آغاز کرد. ساخت این تکیه 6 سال بعد یعنی 1315 هجری قمری به پایان رسید و به تکیه بیگلربیگی شهرت یافت. بنای تکیه ساده بود تا اینکه در سال 1326 هجری قمری، گچبریها و آینهکاریهای دیدنی زینتبخش آن شدند و چهرهای متفاوت به این سازه دادند. اینجا برای مدتها میزبان مراسم مذهبی بود و محل دارالحکومه عبدلله خان و نیز محل زندگی برادران و پسرهای وی نیز به شمار میآمد.
در قدیم مساحت این تکیه 4 هزار متر مربع بوده بگونه ای که در چپ و راست درب ورودی فضاهای متعددی وجود داشته است . در آنزمان از بنای سمت چپ تکیه بعنوان مهمانخانه و برای مهمانان غریبه و از بنای سمت راست برای احشام و دام استفاده میشده است .در حال حاضر به دلیل واگذاری قسمتهایی از جمله بنای مهمانخانه تکیه و محل چراگاههای بنا به 2 هزار متر رسیده است.
این تکیه در تاریخ سال 1375در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و میراث فرهنگی پس از خرید ملک در سال 1380، مرمتهایی را در سالهای 1381 و 1382 انجام داد. در سال 1383 موزه خط و کتابت در این مجموعه برپا شد و در سال 1387 در ضلع جنوبی، موزه پارینه سنگی زاگرس آغاز به کار کرد.
بخشهای مختلف و معماری تکیه بیگلربیگی
نوع معماری این تکیه مربوط به دورهٔ قاجار و به شکل هلالی مانند است. در ضلع غربی از نوع معماری زندیه استفاده شده که شکل هشتی مانند و محل دارالحکومهٔ عبدلله خان و نیز محل زندگی برادران و پسرهای وی بوده است.
ورودی تکیه بیگلربیگی
تکیه بیگلربیگی سه ورودی دارد که ورودی اصلی آن در جنوب شرقی بنا واقع شده است. سر در این ورودی مقرنسهای گچی و گچبریهای برجسته همراه با نقش دو پرنده و نشان شیر و خورشید دارد و و در دو طرف آن دو ردیف طاق نما دیده میشود. طاق نمای پایین دارای تزیینات گچی شبیه به سردر است؛ اما داخل طاق نماهای بالایی را، نقوش گچی از شخصیتهای دوره قاجار زینت دادهاند.
هشتی و دالان تکیه
در قسمت هشتی این تکیه ,در دیوارههای آن طاقچههایی ساخته شده و سقف آن مزین به رسمی بندیهای آجری است. در ضلع شمالی هشتی به یک درگاه چوبی برمیخوریم که ارتباط تکیه با خانههای وابسته به آن را میسر میکند. پس از هشتی دالانی نسبتا طولانی وجود دارد که دارای تزیینات معقلی است و به حیاط اصلی میرسد.
حیاط تکیه
پس از دالان، حیاط بزرگی وجود دارد که پایینتر از کف خیابان ساخته شده است و در میان آن حوض بزرگی دیده میشود. برای محافظت دیوارهای حیاط در برابر رطوبت و باران، پوششی سنگی از کف زمین تا میانههای دیوار وجود دارد که ازاره خوانده میشود و در برخی قسمتها از جمله روی پایه با پلاکهای سنگی دارای نقوش هندسی و گیاهی، تزیین شده است. در ماه محرم، جمعیت انبوه عزاداران حسینی در این حیاط گرد هم میآیند.
اطراف حیاط با فضاهای متعددی احاطه شده است؛ گفته میشود بخش شمال شرقی و جنوبی، مسکونی بودهاند و چنگکهای باقیمانده در ایوان غربی نشان میدهند که در فصل زمستان برای عزاداران در این حیاط، چادر برپا میشده است. در بخش جنوبی، چهار فضا به چشم میخورد که سه فضا دارای ارسی است. این فضاها یک متر بالاتر از کف حیاط هستد و از طریق پلکان سنگی داخل حیاط میتوان به آنها دسترسی پیدا کرد. در بخش شرقی فضاهایی دو طبقه شکل گرفتهاند و اطراف پنجرههای آن تزیینات آجرکاری به چشم میخورد. در یکی از اتاقهای طبقه بالایی این بخش، دو ستون گچی بسیار زیبا دیده میشود که پایه آنها مربعشکل، ساقه آنها دارای شیارهای پیچی و سرستونشان از نوع سرستونهای بیزانسی با نقوش گل و گیاه است.
در ضلع شمال شرقی هم آشپزخانهای وجود دارد که برای تهیه غذا در ایام محرم از آن استفاده میکردند.
اتاق های تکیه
این تکیه، 24 اتاق دارد که کف آنها یک متر بالاتر از کف حیاط است و دسترسی به آنها از طریق پلکانهای داخل حیاط ممکن میشود. در هر اتاق، 16 تاقچه به صورت دو طبقه ایجاد شدهاند که از طبقه دوم برای نگهداری وسایل مهم تر بهره میبردند. ارتفاع فضاهای طبقه دوم به 1.5 متر میرسد و کاربری انباری داشته اند. پلکان مارپیچی در اتاق جنوب شرقی وجود دارد که دسترسی به این انبارها را میسر میکند.
شاه نشین
در بخش شمالی سازهای دو طبقه دیده میشود که در طبقه اول آن بخش شاهنشین ساخته شده است و در اطراف آن فضاهای متعددی شکل گرفتهاند. فضای شاهنشین مشرف به حیاط است و ارسی چوبی زیبایی دارد که در دو طرف آن ستوننماهای گچی خودنمایی می کنند. بدنه یا ساقه ستوننما دارای تزیینات قاشقی (شیارهای کم عمق) است و سرستونها به شکل سرستونهای بیزانس با نقوشی از گل و گیاه تزیین شدهاند. داخل شاهنشین تزیینات گچبری دارد و با طرحهای هندسی، نقوش گیاهی، قاببندیها، نقش عقاب و ستونهای گچی زینت یافته است. یک قاب گچی در بخش بالایی شاهنشین خودنمایی میکند که در آن عبارت «یا اباعبدالله الحسین» و تاریخ 1262 که زمان تکمیل گچبریهای تکیه بوده، نقش بسته است.
احتمالا اتاق شاهنشین جایی برای پذیرایی و ملاقات افراد با بیگلربیگی بوده و از اتاقهای اطراف و طبقه بالایی آن برای استراحت استفاده میکردهاند.
حسینیه | مهم ترین بخش تکیه
در قسمت غربی ؛ ساختمانی دو طبقه وجود دارد که مهمترین بخش تکیه و به نام گنبدخانه حسینیه یا حسینیه شناخته میشود. 6 اتاق در هر طبقه از این ساختمان وجود دارد و سقف گنبدی آن نمایی خاصی به سازه بخشیده است. نمای بیرونی گنبد حسینیه به صورت شیروانی است و فضای داخلی آن آینهکاری چشمگیر و باشکوهی دارد. آینهکاری این فضا در سال 1326 توسط استاد محمدعلی تهرانی صورت گرفته است و در کنار آینهکاری ها ستونهای گچی، طرحهای هندسی، نقوش گیاهی و قندیلهای شمعسوز، زیبایی این فضا را دوچندان کردهاند. در جایجای آینهکاریها، عکسهایی از بانی ساخت بنا و بزرگان کرمانشاه در اواخر دوره قاجار دیده میشود. قابی در این بخش وجود دارد که حاوی کتیبهای به نام هنرمند آینهکار است:«عمل مشهدی مصطفی بنای کرمانشاهی 1326 ه.ق»
ایوان نسبتا بزرگی در این قسمت وجود دراد که از طریق سه پله سنگی به حیاط مرتبط میشود و یک در بزرگ چوبی با ارسی زیبا برای ورود به فضای اصلی حسینیه دارد. دو ستون چوبی و دو ستوننما در این بخش ساخته شده است که پوششی از گچ دارند و دارای سرستونهای بیزانسی با نقش گل و گیاه هستند. سقف ایوان مزین به هنر منبتکاری است و تزیینات هنرمندانهای دارد.
در فضای حسینیه به پنجرههایی با طاق هلالی بر میخوریم که عبارات «لا اله الا الله محمد رسول الله» و «علی ولی الله» با آینهکاری در اطراف آنها نقش بسته است. در ضلع جنوبی حسینیه، ارسی زیبایی با شیشههای الوان دیده میشود که به حیاط کوچکتری راه دارد و از طریق آن حیاط میتوان به حمام بیگلربیگی وارد شد. فضای ضلع جنوبی حسینیه جایی برای اقامت بانوان به هنگام مراسم عزاداری بوده و برای نگهداری وسایل و لوازم مراسم عزاداری نیز از آن استفاده میکردند.
در گذشته ،شاهنشین بزرگی در ضلع غربی حسینیه وجود داشته که به علت تعریض خیابان مدرس ویران شده است.
زیرزمین | شربت خانه بیگلربیگی
زیرزمین سازه بخش شمالی شامل یک حوضخانه، محل استراحت تابستانی و تعدادی اتاق است. پنجرههای این زیرزمین به صورت مشبک یا زنبوری هستند و کارکردی شبیه به بادگیر دارند.سقف حوضخانه و استراحتگاه تابستانی از تیرهای چوبی و تختهکوبی است و اتاقها دارای طاقهای آجری هستند و سقفشان با گچبریهای زیبایی تزئین شده است. در حدفاصل حوضخانه و استراحتگاه دو ستون زیبای چوبی وجود دارد که به شیوه مقرنس تزیین شدهاند.
شربتخانه این تکیه در این زیرزمین واقع شده که میتوانید از نوشیدنیهای سرد و گرم آن میل کنید.
موزه های تکیه بیگلربیگی
موزه خط و کتابت کرمانشاه
با افتتاح این موزه در سال 1383 , اسناد و مدارک و مستندات تاریخی و نسخ خطی در آن در معرض عموم گذاشته شد.
موزه پارینه سنگی زاگرس | نخستین موزه پارینهسنگی خاورمیانه
در موزه پارینه سنگی زاگرس ( تکیه بیگلربیگی کرمانشاه ) ، به عنوان نخستین موزه پارینهسنگی خاورمیانه و موزهای تخصصی در زمینه پیش از تاریخ ، ابزارآلات سنگی و استخوانهای انسان از دورههای پارینه سنگی در ایران و کشورهای دیگر نگهداری میشود.این موزه در سال 1386 توسط فریدون بیگلری و مرادی بیستونی در تکیه بیگلربیگی برپا شد.
راه دسترسی به تکیه بیگلربیگی
آدرس: کرمانشاه، خیابان مدرس، روبهروی مسجد جامع
منبع :
بازبینی نظرات کاربران