معرفی موزه های کاخ موزه سعد آباد تهران
مجموعه فرهنگی تاریخی سعد آباد یا کاخ موزه سعد آباد تهران در میدان دربند تهران در شمال غربی تجریش و در خوش آب و هواترین منطقه تهران در زمینی به مساحت ۳۰۰ هکتار بنا شده است مجموعه کاخ سعدآباد دارای حدود ۱۸۰ هکتار جنگل طبیعی، چشمهسارها، قناتها، باغستانها، گلخانهها و خیابان است.
عمارت کاخ موزه سعد آباد تهران از شمال با کوههای البرز، از شرق با گلابدره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد و از شمال به جنوب در امتداد رودخانه دربند امتداد دارد و این رودخانه از شمال وارد محوطه کاخ شده و از دیواره جنوبی آن خارج می شود. مجموعه کاخ موزه سعد آباد تهران با هیجده کاخ بزرگ و کوچک از دوره های قاجار و پهلوی، یکی از بزرگ ترین و مهم ترین مجموعه موزه های ایران است.
- موزه محمود فرشچیان
- موزه استاد بهزاد (کاخ کرباس، کاخ ولیعهدی)
- موزه آب (دفتر رئیس تشریفات کاخ، دفتر مسئول حفاظت ارتش)
- موزه آشپزخانه سلطنتی
- موزه ظروف سلطنتی (موزه ظروف، کاخ اشرف پهلوی)
- موزه آلبوم های سلطنتی و اسناد سعدآباد
- موزه اتومبیل های سلطنتی سعدآباد
- موزه سلاح های دربار کاخ سعدآباد
- موزه برادران امیدوار کاخ موزه سعداباد (کالسکهخانه قجری)
- موزه خط و کتابت میرعماد کاخ موزه سعدآباد (کاخ فرحناز و علیرضا)
- باغ موزه کاخ سعدآباد
- موزه چهرههای ماندگار کاخ سعدآباد (کاخ ملکه توران امیرسلیمانی، همسر رضا شاه پهلوی)
- موزه مردم شناسی سعدآباد (کاخ شمس پهلوی)
- موزه مینیاتور استاد آبکار سعدآباد (کاخ لیلا پهلوی)
- موزه نظامی کاخ سعدآباد (کاخ شهرام)
- موزه هنر ملل سعدآباد (گلخانه کاخ سفید، موزه هنر اختصاصی فرح پهلوی)
- موزه هنرهای زیبا سعدآباد
- موزه نگارستان سعدآباد (کاخ فرح پهلوی)
- موزه هنر و مردم سعدآباد
1.موزه محمود فرشچیان
این موزه که در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد قرار دارد، متعلق به دوره قاجار است. ساختمان موزه در گذشته محل سکونت رضا شاه و همسر چهارمش ملکه عصمت بوده، که در دوران محمدرضا پهلوی، برادر شاه و سپس سرآشپز مخصوص او، در آنجا سکونت داشتند و بعدها نیز، به انبار تبدیل شد. این بنا، پس از بازسازی و مرمت در تاریخ 26 مهر سال 1380 خورشیدی با عنوان موزه مینیاتور استاد فرشچیان، افتتاح گردید. این موزه شامل 5 سالن، و بیش 70 اثر از این هنرمند میباشد. موزه ای زیبا و پر رمز و راز، موزه ای پر از رنگ و زندگی که دیدگان هر بیننده ای را نوازش می دهد و چه تواناست خالق این همه نور، این همه زیبایی و این همه زندگی.
2. موزه استاد بهزاد
( کاخ کرباس، کاخ ولیعهدی)
موزه مینیاتور اسناد حسین بهزاد، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد قرار دارد. ساختمان این موزه، متعلق به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی است. در دوران پهلوی این موزه، به کاخ کرباس معروف بوده که به عنوان استراحتگاه و محل کار رضا شاه استفاده میشده، و در دوران شاه، به عنوان کاخ ولیعهدی، مورد استفاده رضا پهلوی، در دوران کودکی و نوجوانی او، بوده است. این موزه، پس از بازسازی و مرمت، در سال 1373 خورشیدی، و به مناسبت صدمین سالگرد تولد استاد بهزاد، افتتاح گردید. این موزه، دارای 5 سالن میباشد و از زیر زمین این موزه، به عنوان نمایشگاه و محل آموزش، استفاده میگردد.
موزه استاد بهزاد دارای پنج سالن با آثار متنوعی از طراحی های مدادی و مرکبی، نگارگری های رنگی با مضامین مختلف از دوره های چندگانه کاری هنرمند و استاد ارزشمند، حسین بهزاد مینیاتور می باشد این سالن ها عبارتند از :
ـ سالن شماره یک (آثار ترسیم شده در سبک مکاتب نگارگری ایرانی) : این سالن به نمایش آن دسته از آثار استاد که درسبک مکاتب دوره صفویه و اواخر تیموری کار شده اختصاص دارد. آثاری نظیر چوگان بازی، شیرین و فرهاد کوه کن، زن بیاض به دست، مجلس درس حکیم عمرخیام.
ـ سالن شماره دو (آثار ملهم از اشعار شاعران ایرانی) :در این سالن آن دسته از آثار استاد که ملهم از ادبیات فارسی است نگهداری می شود. در این آثار، استاد با الهام از ابیات اشعار شاعرانی چون خیام، حافظ و مولانا به خلق آثاری زیبا پرداخته است.
ـ سالن شماره سه (آثار ترسیم شده از فرهنگ مردم عامه) : این سالن به نمایش آثاری از آداب و رسوم و زندگی مردم اختصاص دارد. تابلوهایی از این دست عبارتند از : کَرَک بازان، رمال، عقدکنان، سقا، چوپان نی نواز و…
ـ سالن شماره چهار (ترسیم چهره بزرگان در قالب نگارگری) :در این سالن به نقاشی های استاد از چهره مشاهیر و بزرگان اختصاص دارد. مانند : حافظ، سعدی،خیام ، مولانا،زکریای رازی و…..
ـ سالن شماره پنج (طراحی ها) : در این قسمت طراحی هایی از چهره های مختلف با حالاتی گوناگون و یا طراحی برخی از حیوانات به نمایش درآمده است.
3.موزه آب
(دفتر رئیس تشریفات کاخ، دفتر مسئول حفاظت ارتش)
گنجینه آب سعدآباد در جنوب شرقی کاخ سبز و در غرب ساختمان تشریفات ریاست جمهوری احداث گشته است. ساختمان موزه، متعلق به دوران قاجاریه و پهلوی دوم، و شامل دو بخش اصلی و فرعی است.
بخش فرعی این ساختمان، دفتر مخصوص محمدرضا پهلوی بود، که در زمان پهلوی دوم ساخته شد، که برای پذیرایی از مقامات درباری و مراجعین شاه استفاده میشد، پس از تخلیه، این دو ساختمان به تیمسار کسرایی (مسئول حفاظت ارتش) واگذار شد. در این موزه، اسناد و مدارک مربوط به آب (مانند دفترچه میراب، وقف نامهها)، ابزار و ادوات مربوط به آب (مانند فنجان آبی، ساعت آبی، لوازم حفر چاه و قنات) و تندیسهای گوناگونی از دانشمندان آب شناس و تندیس میراب نگهداری میشوند.
گنجینه آب سعد آباد حدوداً 2670 مترمربع مساحت دارد و از 3 بخش تشکیل شده است، ساختمان اصلی 200 متر مربع؛ ساختمان جنبی 70 متر مربع؛ فضای باز 2400 متر مربع؛ این موزه دارای 4 گالری نمایشگاهی در ساختمان اصلی و یک گالری نمایشی در ساختمان جنبی می باشد.
4.موزه آشپزخانه سلطنتی
موزه آشپزخانه سلطنتی به مساحت 800 مترمربع در قسمت مرکزی مجموعه جنب رودخانه دربند است این بنا شامل دو طبقه همکف و زیرزمین است، و صرفاً آشپزخانه مخصوص کاخ سفید (ملت) بوده است. در سال 1354 از طرف یک شرکت آلمانی تمام امکانات آشپزخانه تغییر و به مدرن ترین تجهیزات آشپزخانه ایی مجهز می گردد.
آشپزهایی که در این ساختمان مشغول بودند ایرانی و صرفاً جهت محمدرضا پهلوی، فرح و فرزندان آنها غذا طبخ می کردند و در اکثر زمان ها (مسافرت های داخلی و خارجی) همراه آنها بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای مدت طولانی از این مکان جهت انبار مرکزی سعد آباد استفاده می شد.
این بنا پس از گذشت 32 سال مجدداً احیا و به کاربری گذشته خود به عنوان موزه آشپزخانه سلطنتی تبدیل و گشایش یافت. موزه جدید دارای یک سالن اصلی است که 4 اتاق با عنوان های: اتاق نمایش اسناد مکتوب و تصویری مرتبط با موضوع، اتاق سرد خانه، اتاق کارکنان آشپزخانه و اتاق ظروف آن را در برگرفته است.
5.موزه ظروف سلطنتی
( موزه ظروف، کاخ اشرف پهلوی )
موزه ظروف کاخ سعد آباد، در شرق مجموعه فرهنگی – تاریخی سعدآباد قرار دارد. این بنا به مساحت 2600 مترمربع به دستور رضاشاه، توسط مهندس فرمانفرمائیان، با زیر بنای 1800 مترمربع طراحی و در دو طبقه بین سالهای 18 – 1315 ساخته شد. نمای خارجی ساختمان از سنگ تیشهای بوده که در سال 1350 به دستور اشرف پهلوی بازسازی و توسعه یافت و پس از آن نما، با سنگ مرمرسفید پوشیده شد.
در حال حاضر تعداد 503 قطعه ظروف و اشیائ تزتینی در 5سالن و دو طبقه به نمایش در آمده است. ظروف مذکور به 4 دسته ظروف قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و ظروف اهدایی در شرایط و مناسبت های مختلف به محمد رضا، فرح و رضا پهلوی میباشند.
6.موزه آلبوم های سلطنتی و اسناد سعد آباد
این موزه با هدف آشنایی بیشتر بازدید کنندگان با بخشی از اتفاقات و رویدادهای تاریخ معاصر ایران که بیشتر در مجموعه کاخ های سعدآباد رخ داده است، ایجاد گردیده است.
وجود وزارت دربار در مجاورت کاخ های سعدآباد از جمله نکات قابل توجه در ایجاد این موزه بود، در واقع بخشی از اسناد بایگانی این وزارت خانه، انتخاب و در فضاهای مختلف این موزه قرار داده شده اند . از جمله این اسناد مکاتبات اداری و نحوه نگارش نامه ها، اموال و دارایی های خانواده دربار، امور رسیدگی به کاخ ها، تمایش انواع مهرها و آلبوم ها می باشد. آنچه از اسناد و مدارک تاریخی این مجموعه بدست می آید، نمایش بخشی از تلاش های وزارت دربار در افزایش اموال، املاک و ثروت و قدرت خاندان پهلوی است.
ساختمان این موزه در نزدیکی درب ورودی زعفرانیه و در حد فاصل کاخ وزارت دربار (موزه هنرهای زیبا) و کاخ سفید (موزه ملت) واقع شده است که پیش از این محل استقرار و استفاده گارد جاویدان شاهنشاهی بوده است. این بنای تاریخی یک طبقه ونیم است. طبقه همکف دارای شش اتاق می باشد که پس از تبدیل آن به موزه، فضاهای داخلی آن به بخش های ذیل تقسیم گردید :
ـ بخش پهلوی اول : رضا شاه در سال 1304 در کاخ گلستان تاج گذاری کرد. وی پس از 15سال حکومت از سلطنت خلع و در سال 1323 در جزیره موریس در تبعید مرد. محل اقامت دائمی وی در کاخ مرمر بود. وی در سال 1305 دستور ساخت کاخ شهوند (سبز) را در مرتفع ترین قسمت باغ سعدآباد داد. این کاخ محل اقامت تابستانی او بود.
ـ بخش پهلوی دوم : محمد رضا پهلوی بعد از تبعید پدر به سلطنت رسید و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر مسند قدرت بود.وی در مدت سلطنت خود سه بار ازدواج نمود، همسران وی به نام های فوزیه، ثریا اسفندیاری و فرح دیبا بودند. در این بخش از موزه تلاش شده که بصورت مصور حضور همسران محمدرضا پهلوی را در سفرها و بازدیدهای داخلی و خارجی در معرض نمایش قرار دهیم. همچنین از موضوعات دیگر این بخش، نمایش برخی از اسناد و دفاتر اموالی و مکاتبات اداری در خصوص رسیدگی به امور کاخ ها می باشد. نمایش چند نمونه از آلبوم های خصوصی و برخی از مراسم های برگزار شده در کاخ های سعدآباد از دیگر قسمت های این بخش می باشد.
ـ بخش مهرها و جلدها : نمایش تعدادی از مهرهای رایج در وزارت دربار، پاکت ها، کاغذ های سربرگ دار و کارتابل های رایج در آن دوران، نمایش بخشی از اسناد مکتوب در خصوص برخی از وظایف وزارت دربار در حوزه تشریفات، معرفی بخش کوچکی از وسایل صوتی و تصویری در دو دوره پهلوی اول و دوم، نمایش برخی از جلدهای نفیس از مجموعه آلبوم های نگهداری شده در مرکز اسناد مجموعه. آلبوم در دهه های 20،30،40و50،بیشترین کاربرد را در ثبت و بایگانی اسناد تصویری بخصوص در مرکز دولتی داشته است.این آلبوم ها اکثر دست ساز بصورت جلد لاکی هستند که مزین به انواع نقوش ایرانی نظیر لچک ترنج، شکارگاه، خاتم کاری،کنده کاری عاج، نقره کاری و …. می باشند.
7.موزه اتومبیل های سلطنتی سعد آباد
اتومبیل های سلطنتی مورد استفاده خاندان پهلوی که پس از انقلاب تاکنون بلا استفاده بوده و در واقع به دست فراموشی سپرده شده بودند، اکنون بعد از آنکه مورد بازسازی قرار گرفتند در قالب اولین موزه اتومبیل های سلطنتی در معرض بازدید قرار گرفته اند.
این موزه شامل اتومبیل هایی همچون بنز 600، بنز 300sl، رولزرویس- کادیلاک و … می باشد که هر کدام دارای ویژگی هایی خاص و کاربردهای متفاوتی می باشند، به عنوان مثال بنز زرهی 600 با شش و نیم تن وزن و داشتن سامانه هیدرولیک تنظیم ارتفاع خودکار در زمان خود منحصر به فرد بوده و جزء تولیدات نادر شرکت مرسدس بنز می باشد.
این موزه در پنجم مرداد ماه 1389 مصادف با عید بزرگ نیمه شعبان در سازه ای موقت و سپس در تاریخ 9 دی 1391 با حضور معاون رئیس جمهور و ریاست سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری، در مکان جدید بازگشایی و مورد بهره برداری قرار گرفت.
8.موزه سلاح های دربار کاخ موزه سعد آباد
موزه سلاح های دربار در شمالی ترین نقطه مجموعه فرهنگی و تاریخی سعدآباد قرار دارد و ساختمان آن پیش از انقلاب اسلامی محل سکونت غلامرضا پهلوی برادر محمدرضا بوده است.
این موزه دائمی در برگیرنده بیش از ۷۰ قلم اسلحه گرم از نوع شکاری، جنگی، کمری و ملزومات آنهاست که تعلق به پهلوی دوم و درباریان داشته اند. تعدادی از سلاح های این مجموعه اهدایی شخصیت های مهم سیاسی و نظامی دیگر کشورها به محمدرضا است.تنوع قابل توجه تفنگ های شکاری ساخت کارخانه های معروف اسلحه سازی اروپا و آمریکا از جمله رمینگتون، وینچستر، اسپیرینگ فیلد و برنو از ویژگی های این مجموعه می باشد.
همچنین نمایش انواعی از اولین سلاح های ساخته شده توسط کارخانه های تسلیحات ارتش شاهنشاهی سابق، توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. اسلحه منحصر به فرد این مجموعه، تفنگ سر پر تک لول با سیستم سنگ چخماقی است که متعلق به قرن ۱۷ میلادی و ساخت کشور هندوستان می باشد، تعدادی باروت دان چرمی متعلق به دوره قاجاریه نیز زینت بخش این مجموعه است.
تاریخچه سلاح های گرم با ساخت نوعی تفنگ دستی به اواخر قرن 14 میلادی باز می گردد. در قرن 15 ابتدا با ساخت تفنگ های فیتیله ای و سپس تفنگ های شمخال گام مهمی در تکامل سلاح های گرم برداشته شد. دراواخر قرن 17 تا حد امکان تفنگ شمخال تکامل پیدا کرد و در اوایل قرن 19 سیستم تفنگ پاشنه دار اختراع گردید. به تدریج با پیشرفت تکنولوژی، سلاح های گرم تکامل و توسعه و به نقاط مختلف دنیا از جمله ایران راه یافت.
زیرزمین موزه سلاح های دربار که پیش از الحاق آن به موزه فاقد کاربری بود، پس از اتمام عملیات مرمت و اجرای طرح گسترش موزه؛ در تاریخ دوم خرداد سال 1390 با حضور ریاست محترم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گشایش یافت .
این بخش از موزه سلاح های دربار دارای چهار سالن نمایش است که در سالن اول طپانچه های متعلق به دوره قاجار با تزیینات عاج و صدف به نمایش گذاشته شده اند و در سالن های دیگر تفنگ های سرپر قدیمی با تزیینات عاج و فلز، باروت دان های چرمی و فلزی و نیز سلاح های مربوط به دوره پهلوی همراه با فضاسازی تاریخی در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته اند.
همچنین در بخش های مختلف زیرزمین عکس های تاریخی مربوط به دوران قاجار و پهلوی دیده می شود. از دیگر آثار به نمایش در آمده می توان از کلاه های نظامی و مدال های متعلق به دوره پهلوی نام برد.
9.موزه برادران امیدوار کاخ موزه سعد آباد
(کالسکهخانه قجری)
این موزه، در بخش شمال غربی مجموعه سعد آباد، واقع شده و ساختمان آن، متعلق به دوران قاجار است. این موزه، شامل 4 اتاق با نمای آجری قرمز رنگ و گچ بریهای زیبا میباشد، که کالسکه خانه و استراحتگاه سورچیها بوده است. این ساختمان، در سال 1381 بازسازی و در مهر ماه 1382، در هفته جهانگردی، به نام اولین جهانگردان ایرانی معاصر، افتتاح گردید.
برادران امیدوار، به نام های عیسی در سال 1308 و عبدالله در سال 1311 ه.ش در تهران به دنیا آمدند. عیسی امیدوار که به کوهنوری علاقه شدیدی داشت، عضو باشگاه نیروراستی شد و طی صعود به قلل مرتفع نقاط مختلف ایران به مشاهده و شناخت ابزارآلات انسان های غارنشین پرداخت. کوهنوردی و راهپیمایی ها، سرآغاز اندیشه سفر و جهانگردی این دو برادر بود. دیدار با ” نیوبل ” دوچرخه سوار فرانسوی که قصد سفر از پاریس تا سایگون پایتخت ویتنام را داشت، علاقه به جهانگردی آنها را دوچندان ساخت. همچنین شرکت در مسابقات دوچرخه سواری بین شهرها و کشورها، از دیگر سرگرمی دو برادر بود.
برادران امیدوار پس از سه سال مطالعه در سال 1333 ه.ش با شور و عشق فراوان سفر خود را به منظور دیدن نادیده های جهان، از زادگاه خود با مبلغی در حدود 90 دلار آغاز کردند. آنها با برگزاری نمایشگاه هایی از دستاوردهای سفر به نقاط مختلف دنیا، نوشتن مقالات برای نشریات معتبر جهان و برگزاری سخنرانی در بزرگترین دانشگاه های دنیا، بقیه هزینه سفرهای خود را تأمین کردند.
عیسی و عبدالله در هفت سال اول سفر خود، چهار قاره را با دو موتورسیکلت یک سیلندر مچلس انگلیس به قدرت cc 500، که پدر برایشان خریداری کرده بود، پیمودند و سه سال آخر را با اتومبیلی که کمپانی سیتروئن فرانسه به آنها اهدا کرده بود، مسافرت کردند. حاصل سفر ۱۰ ساله آنها به نود و نه کشور از پنج قاره جهان، هزاران عکس، فیلم، صنایع دستی نقاط مختلف جهان و تعداد زیادی مقالات و تحقیقات علمی بود.از دیگر کارهای مهم آنها تهیه فیلم شانزده ساعته از سفرشان بود. سرانجام، برادران امیدوار در سال ۱۳۴۳ ش از سفر ده ساله خود بازگشتند و مردمی که از طریق مجلات با آنها آشنا شده بودند فیلم فوق را که به مدت ۱۰ روز در سینما به نمایش گذاشته شده بود، دیدند.
10.موزه خط و کتابت میرعماد کاخ موزه سعد آباد
(کاخ فرحناز و علیرضا)
این موزه، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. بنای این موزه، به دلیل شباهت به ساختمانهای اواخر دوره قاجار و اوایل دوران پهلوی، به معماری دوره انتقال تعلق دارد. ساختمان موزه، دو طبقه دارد، که محل سکونت دو تن از فرزندان شاه (فرحناز و علیرضا) بود. پس از انقلاب ایران، ساختمان مذکور، به نمایش آثار خطی، اختصاص یافت، که سرانجام در سال ۱۳۷۶ خورشیدی، به نام مشهورترین استاد خوشنویسی قرن ۱۱ هجری قمری، یعنی میرعماد حسنی، تغییر نام یافت.
طبقه اول با زیر بنایی برابر ۱۹۶ مترمربع و متراژ اعیانی ۳۱۰ مترمربع بر روی سکویی به ارتفاع ۵/۱ متر احداث شده است
در موزه فوق بخش های زیر موجود است :
- خطوط قبل از اسلام : کتیبه های میخی عیلامی و کتیبه های پهلوی ساسانی و اوستایی ….
- خطوط اسلامی : اقلام شش گانه متعلق به ابن مقله شیرازی است که با خط کوفی شروع می شود و با خط محقق پایان می یابد, خطوط کوفی و ثلث و نسخ و توقیع و رقاع و ریحان ,خط ثلث ,خطوط تعلیق ـ نستعلیق و شکسته نستعلیق ,خطوط میرعماد شامل قطعات نستعلیق چلیپایی و سیاه مشق …..
- خطوط تفننی : قطعات خطی گلزار، تصویری، تزئینی، قطاعی، ناخنی متعلق به قرون ۱۰ تا ۱۳ ه.ق
- اشیای کاربردی :خطوط فلزی موجود بر روی شمعدان های فلزی، سنگ قبر، کاسه های سفالین و لعابی و بخشی از محراب ….
- نسخ خطی : قسمت دیگر موزه به نسخه های خطی تعلق دارد که شامل دیوان اشعار و مرقعات و کتاب های خطی است مانند مرقع خط درویش عبدالمجید طالقانی، مرقع احمد نیریزی، مرقع میرعماد، دیوان حافظ، کتب خطی قرن ۱۳ ه.ق مانند قرآن ها و کتاب های دعا است. در موزه میرعماد جدا از نمایش انواع اقلام می توان کتاب آرایی دوره های اسلامی و سیر آن را پس از مطالعه بر نسخ خطی و قطعات و فرمان ها و عقد نامه ها مشاهده نمود.
11. باغ موزه کاخ سعدآباد
باغ موزه سعدآباد بیش از 70 درصد مجموعه 110 هکتاری را به خود اختصاص داده که در کنار بناهای تاریخی متعدد، سعدآباد را به عنوان یکی از جاذبه های مهم و بی نظیر گردشگری در تهران تبدیل کرده است. باغ موزه سعدآباد در امتداد رودخانه دربند از شمال به جنوب کشیده شده است.
باغ موزه سعدآباد دارای پوشش گیاهی متنوع شامل جنگل های طبیعی، گونه های متنوع سوزنی برگ و پهن برگ زینتی می باشد. بسیاری از این گونه ها ی زینتی، نادر و غیر بومی بوده که در زمان های مختلف به ایران وارد و به منظور تزئین در این محل کاشته شده اند و به لحاظ کمیاب بودن، قدمت و زیبایی به عنوان یک جاذبه گردشگری طبیعی در کنار بناهای تاریخی محسوب می شوند. انواع گونه های زینتی در مجاورت کاخ های اصلی در پوشش وسیع چمن به صورت نامنظم قرار گرفته اند که در فصول مختلف به خصوص بهار زیبایی باغ را چندین برابر می کند.
12.موزه چهرههای ماندگار کاخ سعدآباد
(کاخ ملکه توران امیرسلیمانی، همسر رضا شاه پهلوی)
عمارت چهرههای ماندگار، از جمله بناهای دوره قاجاری در مجموعه سعدآباد است، که رضا شاه بعد از استقرار در تپه علیخان و پس از ساختن کاخ سبز، آن را آراسته به مجموعه سلطنتی نمود. این عمارت و ساختمان جنوبی آن که اکنون موزه استاد فرشچیان را در خود جای داده، مجموعه دو عمارت اندرونی و بیرونی یک باغ بودهاند.
عمارت بیرونی (موزه استاد فرشچیان) مشتمل بر یک ساختمان ییلاقی است و از سه سو به ایوانهای سر پوشیده منتهی میشود و در قسمت جنوبی قرار دارد، و عمارت اندرونی (موزه چهرههای ماندگار) در قسمت شمالی قرار گرفته و از دو سوی شمال و غرب به ایوانهای ستون دار منتهی میگردد. از جهت ظرافتهای معماری، عمارت بیرونی دارای نفاست بیشتری است و عمارت اندرونی ساده تر به نظر میآید.
این دو عمارت پس از تملک توسط رضا شاه، به عنوان کاخ اختصاصی ملکه توران امیرسلیمانی (همسر سوم رضا شاه و مادر غلامرضا پهلوی) اختصاص یافت. عمارت بیرونی، محل سکونت ملکه بوده و در عمارت اندرونی، خدمه ایشان مستقر بودند. سپس، تا قبل از پیروزی انقلاب ایران، کاخها به نظامیان نزدیک محمد رضا پهلوی که در سعد آباد ساکن بودند اختصاص یافت. در محوطه این موزه، تصویر و زندگی نامه کوتاهی از چهرههای ماندگار ایران در رشتههای مختلف، به همراه چند تندیس از دانشمندان ایرانی قرار دارد. این موزه در اکثر روزهای سال تعطیل میباشد.
13.موزه مردم شناسی سعدآباد (کاخ شمس پهلوی)
این موزه، دربرگیرنده مجموعه کاملی است، از سیر فرهنگ و راه و روش زندگی انسان، و آئینه تمام نمایی است، از تحولات مختلف در تمامی جنبههای زندگی انسان، که در طی ادوار گوناگون حادث گردیده است. ساختمان موزه مردم شناسی، کاخ سابق شمس پهلوی بوده، که در ضلع شمال غربی مجموعه سعد آباد واقع گردیده است.
پایه بنا در سال ۱۳۱۴ خورشیدی نهاده شد و ساخت آن تا سال ۱۳۱۸ خورشیدی به طول انجامید. ساختمان با مساحت تقریبی ۲۶۰۰ متر مربع، شامل دو طبقه و یک زیر زمین میباشد. معماری بنا از سبک معماران اروپایی، به ویژه آلمانی، الگو برداری گردیده و از معماری ایرانی در دوره ساسانی، نیز در قسمتهای تزئینات فوقانی نمای بیرونی بنا، بهره گرفته است.
14.موزه مینیاتور استاد آبکار سعدآباد
(کاخ لیلا پهلوی)
موزه کلارا آبکار، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. این ساختمان، اقامتگاه تابستانی لیلا پهلوی، کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بود، که جدیدترین ساختمان مجموعه، نیز به حساب میآید. ساختمان مذکور، در سال 1373خورشیدی، با تلاش سازمان میراث فرهنگی، به مناسبت روز جهانی موزه، به عنوان موزه مینیاتور آبکار، افتتاح گردید.
بخشی از موزه، به تابلوهایی از او، که شامل آثار مردم شناسی، زیورآلات و پارچههای ترمه میشود، اختصاص دارد. بخشی دیگر، مربوط به آثار لاکی است، که بیانگر تنوع و علاقهمندی او به رشتههای مختلف نگارگری ایرانی است.
15.موزه نظامی کاخ سعدآباد
(کاخ شهرام)
این موزه، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد قرار دارد. این ساختمان با زیر بنایی حدود سه هزار متر مربع، در دو طبقه و یک زیر زمین، به دستور رضا شاه، در سال 1314 خورشیدی، برای همسر دومش تاج الملوک ساخته شد. بنای فوق طی سالهای 1351تا 1352خورشیدی، توسط واحد مهندسی مجموعه سعد آباد، بازسازی و به شهرام، پسر بزرگ اشرف پهلوی اهدا شد، و به کاخ شهرام معروف گشت.
بخش های مختلف موزه نظامی سعدآباد :
سالن پوشاک ادوار مختلف ارتش ایران، سالن سلاح های سرد، سالن مدال و نشان های ارتش و سلاح های گرم اهدائی به سران ارتش، سالن سلاح های سبک و سنگین، سالن سلاح های خارجی با قدمت طولانی.
16. موزه هنر ملل سعدآباد
(گلخانه کاخ سفید، موزه هنر اختصاصی فرح پهلوی)
قسمت زیر زمین کاخ موزه ملت، که در اصل، بخش گلخانه کاخ بود، بین سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۹ خورشیدی، به دستور فرح پهلوی، و با همت مهندسین فرانسوی، به موزه هنر اختصاصی تبدیل شد. این موزه، پس از پیروزی انقلاب ایران، به موزه هنر ملل تغییر نام داد و در سال ۱۳۷۰ افتتاح گردید.
مجموعه فوق، شامل آثار ارزشمندی است، که از چهار گوشه جهان، خریداری و یا اهدا شده، آثار تاریخی تمدنهای پیش از اسلام و دوره اسلامی، و همچنین هنر آفریقای سیاه، هند، خاور دور، تمدن مایاها و آثار هنری دوران معاصر ایران و جهان را، با طبقه بندی زیر در بر میگیرد:
ـ هنر باستانی : در بخش هنر باستانی ایران سفالینه های گلی منقوش، از هزاره چهارم تا هزاره اول ق.م. از اسماعیل آباد قزوین و تپه های دشت مرکزی ایران ـ که نقوش آنها ملهم از حیوانات مورد ستایش و جریان آب است ـ قرار دارد.
ـ تمدن مایاها : پیش از کشف آمریکا، در سال ۱۴۹۲ میلادی دو کانون هنر و تمدن در آمریکا وجود داشته است، تمدن مایاها و اینکاها. آثاری از تمدن مایاها در موزه هنر ملل وجود دارند که پیدایش آنها به اوایل سده اول پیش از میلاد نسبت داده شده است.
ـ هنرآفریقا : بخش هنر آفریقا که روند هنرهای تمدن های مختلف این قاره را نشان می دهد، هنری است جادویی، سنتی، مذهبی، جمعی و کاربردی که در آن از چوب، سنگ، عاج، سفال و فلز استفاده شده است.
ـ هنرهای معاصرایران : در این بخش آثاری از نقاشان صاحب نام معاصر ایران مانند: سهراب سپهری، فرامرز پیلارام، حسین زنده رودی، اردشیر محصص، بهجت صدر، محمداحصایی و پیکره هایی ساخته پرویز تناولی، ژازه طباطبایی، مهری معتمد و اسماعیل توکلی (مش اسماعیل) قرار دارند.
ـ هنرهای معاصرجهان : در این بخش آثار ارزشمندی از هنرمندان قرن بیستـم میلادی مشاهده می شوند مانند: هربرت بایریان سوبیسکی، فرناند لژه، مارک شاگال و مک آووی.
17. موزه هنرهای زیبا سعدآباد
یکی از بناهای باشکوه مجموعه سعدآباد ساختمان موزه هنرهای زیبا است که در جنوبی ترین نقطه سعد آباد واقع شده است. این موزه که هر روزه بسیاری از هنر دوستان را به خود جلب می کند دارای سه طبقه با 3600 متر زیر بنا است.
ساختمان این عمارت مربوط به زمان رضا شاه است که ساخت آن از سال 1319 شروع گردید و با تبعید رضاشاه در سال 1320 به صورت نیمه کاره رها شد. از آنجا که در بنای آن سنگ های مرمر سیاه رنگ (از معدن ولی آباد چالوس) به کار برده شده بود به کاخ اسود معروف بوده است.
این ساختمان دارای دو طبقه و هم کف می باشد که هر طبقه دارای یک سالن و گالری های متعدد است و در حال حاضر در هر سه طبقه تابلوهای بسیار زیبایی از شیوه ها و مکاتب گوناگون هنری ایران و جهان به نمایش درآمده است.این تابلو ها بازمانده هنر نقاشان ایرانی و خارجی است.
هم اکنون طبقه همکف به 19 اثر از آثار نقاشان معاصر ایرانی همچون نقاشانی همچون سهراب سپهری، حسین محجوبی، فرامرز پیل آرام، حسین زنده رودی، پروانه اعتمادی، نصرالله افجه ای و…. اختصاص دارد .
در طبقه اول موزه نقاشی های زیبایی از نقاشان اروپایی در مکاتب و شیوه های گوناگون به نمایش درآمده اند که در فاصله قرن 17 تا 20 میلادی ترسیم شده اند . نقاشی های غربی بر اساس مکاتب ملی مثل مکتب آلمان ،انگلیس، فرانسه، روس، و غیره تقسیم بندی شده اند. از جمله نقاشان معروف اروپائی که آثاری از آنان در موزه هنرهای زیبا به معرض نمایش گذاشته شده میتوان سالوادر دالی، جان فردرینگ هرینگ، پیتر گراهام، ایوانویچ شیشکین، فرانسوا موزن و ژول برتون را نام برد.
در طبقه دوم موزه آثار نقاشی هنرمندان ایرانی از دوره صفویه تا قاجار به نمایش گذاشته شده است. نقاشی های دوره صفوی که در این موزه ارائه شده غالباً تصاویری است از افراد درباری آن زمان، کسانی که احتمالاً هنرمندان نقاش را به شوق نقش تصویر خود به صورتگری وا می داشتند، از این روست که می بینیم نقاشی های بازمانده از آن ایام غالباً از صورت پادشاهان، زنان و مردان درباری، امرا و صاحب منصبان است.
اکثر این تابلوها فاقد رقم است و فقط یک تابلو از دوره صفوی با عنوان مجلس شیرین و فرهاد (رقم محمد زمان) را بر خود دارد که در مخزن موزه نگهداری می شود. از جمله آثار قابل تأملی که از این دوره در معرض تماشاست پنج تابلوی رنگ و روغن بر روی بوم است که افرادی را با چهره هایی اروپائی در لباس های ایرانی به حالت ایستاده نشان می دهد. این آثار متأسفانه فاقد نام راقم خود می باشند.
در میان تابلوهای طبقه دوم تابلوی بزرگی به چشم می خورد که نادر شاه را در حال تاج گذاردن بر سر محمد شاه گورکانی (پادشاه هند) نشان می دهد که عنوان آن (تاج بخشی نادر شاه ) و رقم( ابوالحسن ) را بر خود دارد و به تاریخ 1189 ه-ق یعنی سی سال پس از قتل نادر کشیده شده است.
در این طبقه آثاری مربوط به دوره زندیه وجود دارد، از جمله تصویری از حضرت علی و حسنین که ملهم از عقاید مذهبی این دوره و همچنین چهره شاهزادگان زند که کار نقاشان بنامی مانند محمد صادق، سید میرزا و میرزا بابا که از صورتگران معروف دربار کریم خان بوده و بعد از فوت او به تهران نقل مکان کردند دیده می شود.
بیشترین آثار ارائه شده در طبقه دوم مربوط به دوره قاجار می باشد. در میان این تابلوها به آثاری برمی خوریم که تصویر گرانشان از اعتبار و شهرت بسیار برخوردارند. از جمله تابلوهای نفیس این دوره، تصویری است تمام قد از فتحعلیشاه قاجار که به گفته رابینسون منتقد هنری، از با ارزشترین تابلوهای رنگ و روغن در میان نقاشی های ایرانی است. این تصویر که 125* 246 سانتیمتر است از نقاش هنرمندی است به نام مهر علی که آن را در سال 1228 ه-ق کشیده است.
دیگر آثار ارائه شده را می توان به ترتیب از تصاویر رقاصگان و نوازندگان درباری اثر ابوالقاسم و شیرین نگار، چهره هایی از علما ء و عرفا، شعرا و فلاسفه ایرانی اثر رجبعلی نقاش دوره محمد شاه نام برد. در این موزه 8 اثر نفیس از نقاش پر آوازه محمد غفاری ملقب به کمال الملک (1319-1222 ه-ش) ارائه شده که در صحت و پختگی رنگ و دقت در ساختمان کم نظیر است.
18. موزه نگارستان سعدآباد
(کاخ فرح پهلوی)
این موزه، در شمالیترین نقطه مجموعه سعد آباد قرار گرفته و دارای معماری منحصربهفرد و زیبایی است. این موزه با هدف برگزاری نمایشگاه های دورهای مجموعه، در تاریخ 12 اسفند سال 1385خورشیدی، با (به عنوان) نمایشگاه پوشاک سنتی و طراحی لباس افتتاح گردید، و از آن تاریخ تاکنون، میزبان نمایشگاه های متعددی بوده است.
از مهمترین نمایشگاههای برگزار شده در این موزه، میتوان به نمایشگاه نقاشی رنگ روغن روی بوم رضا صمدی، نمایشگاه نقاشی رنگ روغن روی بوم و اکرلیک مینا قویدل و نادر یاسمی (فرزند علی اکبر یاسمی، از شاگردان برجسته کمال الملک)، آثار نگار گری استاد مصطفی بسیمی، آثار نقاشی رنگ روغن روی بوم طاهره چیذری و آثار نقاشی هنرمند معاصر خلیل طوایی حمیدی، اشاره کرد.
19. موزه هنر و مردم سعدآباد
ساختمان این موزه متعلق به شمس پهلوی بوده است. سبک معماری کاخ تلفیقی از معماری اروپایی و ایرانی است. بنای کاخ که به دستور رضاشاه ساخته شده، ازسال 1314 ه.ش شروع و در سال 1318 ه.ش پایان یافت. شمس پهلوی که از این ساختمان به عنوان کاخ تابستانی استفاده می کرد، درسال 1342 آن رابه محمدرضا پهلوی فروخت.
از سال 1342 تا 1357 از ساختمان کاخ به عنوان موزه اختصاصی خاندان پهلوی و مکانی برای نگهداری اشیاء و ظروف قیمتی و هدایای سلطنتی استفاده می شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سال 1373تا 1382 در این مکان موزه پژوهشی مردم شناسی دایر بوده و در بهمن 1388 نیز با عنوان موزه تاریخ معاصر و هدایای سلطنتی خاندان پهلوی گشایش یافت.
زمان بازدید از کاخ موزه سعد آباد : تمام ایام هفته به غیر از روزهای دوشنبه و ایام رسمی سوگواری.
ساعت کاربخش اداری مجموعه سعد آباد : 8 تا 16:15.
ساعت کار موزه های سعد آباد : نیمه اول سال 8:30 تا 17:30 , نیمه دوم سال 9 تا 16:30 .
ساعت کار گیشه فروش بلیط موزه های سعد آباد : 9 تا 16 .
مجموعه سعد آباد در ماه رمضان نیز تا ساعت 16 پذیرای بازدیدکنندگان می باشد.
روزهایی که کاخ موزه سعد آباد تعطیل است : شهادت امام علی ، شهادت امام جعفر صادق، تاسوعای حسینی، عاشورای حسینی، رحلت حضرت رسول اکرم و شهادت حضرت امام حسن مجتبی.
در ادامه میتوانید بخوانید …..
- کویر ورزنه در اصفهان ملکه کویرهای ایران
- آبشار کرودی کن
- تنگ تامرادی یاسوج سرزمین آبشارهای شگفت انگیز
- دشت شقایق
- جنگل ابر در سمنان
- جاذبه های تاریخی گردشگری ایران
منبع :
بازبینی نظرات