طاق بستان کرمانشاه , شکوه هنر ساسانی
بی‌شک دیدار از شاهکارهای هنری پیشینیان تجربه‌ای ناب و دلنشین است، چراکه بازدید از نقوش و آثار دوره‌های پیشین، بیانی شفاف و دقیق از فرهنگ و دستاوردهای مردمان هنرمند آن عصر می‌باشد. طاق بستان کرمانشاه یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های هنر ساسانی است که در دل کوه‌های این منطقه حجاری شده و نمایانگر قدرت و عظمت شاهان ساسانی است.
نقوش برجسته ساسانی
نقش برجسته‌های ساسانی که در نقاط مختلف ایران دیده می‌شوند، قدرت و ابهت شاهان ساسانی را به نمایش می‌گذارند. آنها هرکجا که در تیررس نگاه ناظران بوده، برای نمایش قدرت خود به آیندگان بهره برده‌اند. طاق بستان یکی از مهم‌ترین جولانگاه‌های پادشاهان این عصر بوده که دستور حجاری را بر دل کوه صادر کرده‌اند.
طاق بستان کرمانشاه | شکوه هنر ساسانی
جاذبه‌های طاق بستان
نقوش برجسته ساسانی در طاق بستان یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاه است که شهرت جهانی دارد. این محوطه تاریخی شامل دو ایوان سنگی در دامنه کوه است: ایوان کوچک و ایوان بزرگ، مزین به سنگ نگاره‌هایی از اردشیر دوم که جلوه‌ای از هنر ساسانی است.
تاریخچه طاق بستان
شاهان ساسانی ابتدا نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس‌های خود انتخاب می‌کردند، اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او، طاق بستان که منطقه‌ای پرآب و سرسبز و در بین راه جاده ابریشم بود را جایگزین مناطق قبلی کردند. طاق بستان در کنار چشمه‌ای در شمال شرقی شهر کرمانشاه قرار دارد و شامل دو ایوان سنگی است.
نام‌های مختلف طاق بستان
مورخین دوره اسلامی نام‌های متفاوتی را برای توصیف این محوطه به کار برده‌اند؛ از جمله “شبدیز” توسط ابن فقیه و ابن رسته، “قصرشیرین” توسط یاقوت مستعصمی و “طاق وسطام” در نوشته‌های حمدالله مستوفی. اهالی کرمانشاه آن را “طاق وسان” یا “طاق بسان” می‌نامند که در زبان محلی به معنی طاقی در سنگ است.
طاق بستان کرمانشاه | شکوه هنر ساسانی
ایوان بزرگ طاق بستان
ایوان بزرگ طاق بستان فضایی مستطیل شکل به ارتفاع ۹ متر، عمق ۶.۵ متر و پهنای ۷.۵ متر است که شامل مهم‌ترین اثر این مجموعه می‌باشد. این ایوان به دوران خسرو دوم (۶۲۸-۵۹۰ م) نسبت داده شده و دارای نقوش برجسته‌ای از پادشاه ساسانی است که تاجگذاری، شکار شاهی و سایر صحنه‌های مهم را به تصویر می‌کشد.
ایوان کوچک طاق بستان
ایوان کوچک طاقی مستطیلی به ارتفاع ۵ متر، پهنای ۶ متر و عمق ۳.۵ متر است که در دو طرف ورودی آن دو جرز چهارگوش و در بالای آنها طاقی با قوس نیم دایره قرار دارد. این ایوان دارای نقوش برجسته‌ای از شاهپور سوم و پدرش شاهپور دوم است که در کنار کتیبه‌هایی به خط پهلوی و به زبان فارسی میانه نقش شده‌اند.
حجاری‌های ایوان بزرگ
دیواره‌های داخلی ایوان بزرگ به دو بخش تقسیم شده و بسیار استادانه تزیین شده‌اند. بر روی جرزهای ورودی، درخت‌هایی دیده می‌شود و قوس‌ها به وسیله دو ردیف نقوش گیاهی تزیین شده‌اند. در قسمت لچکی، الهه‌ای بالدار به نام نیکه حجاری شده است که هرکدام در یک دست حلقه روبان‌دار و در دست دیگر جامی پر از مروارید دارند.
طاق بستان کرمانشاه | شکوه هنر ساسانی
دیوار انتهایی ایوان بزرگ
دیوار انتهایی ایوان به دو بخش تقسیم شده است. در بخش بالایی، صحنه تاجگذاری پادشاه ساسانی دیده می‌شود. پادشاه با صورتی سه رخ و بدنی تمام رخ بر روی سکویی ایستاده است. دست چپ خود را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و دست راست خود را به طرف اهورا مزدا دراز کرده است. در سمت راست او، پیکره اهورا مزدا با صورتی تمام رخ و بدنی تمام رخ قرار دارد که دست چپ خود را بر روی سینه گذاشته و با دست راست حلقه روبان‌داری را به شاه اهدا می‌کند. در سمت چپ شاه، آناهیتا با صورتی تمام رخ و بدنی تمام رخ ایستاده که در دست چپ خود سبوی آب و با دست راست حلقه روبان‌داری را به شاه ساسانی می‌بخشد.
جزئیات بیشتر ….
جزئیات صورت شاه در این سنگ نگاره آسیب دیده است ولی صورت او فربه، گونه‌هایی گوشتالو، چشمانی درشت و ابروهایی برجسته دارد. موی سرش انبوه، مجعد و بلند است و تا روی شانه‌هایش آویخته. او گوشواره‌ای مدور که گوی کوچکی به آن آویزان است به گوش دارد و گردنبندی از دو ردیف مهره‌های مرواریدی که به مرکز آن سه دانه مروارید درشت آویخته شده است. شاه تاج کنگره‌داری بر سر دارد که پایه آن مزین به دو رشته مروارید و پلاک‌های مربع شکل است و در جلو تاج هلالی قرار دارد. بالای آن، دو بال عقاب نقش شده که نوک آنها به طرف داخل خم شده است. در حد فاصل این دو بال، میله عمودی وجود دارد که بر روی آن هلالی دیده می‌شود. در داخل هلال، گوی بزرگی قرار دارد.
طاق بستان کرمانشاه | شکوه هنر ساسانی
بخش پایینی ایوان بزرگ
در بخش پایینی، سوارکاری نیزه‌به‌دست بر اسب تنها دیده می‌شود که به صورتی سه رخ و بدنی تمام رخ سوار بر اسبی قوی‌هیکل است. برخی مورخین اسلامی بر این باورند که او خسرو پرویز است که سوار بر اسب خود “شبدیز” می‌تازد.
حجاری‌های دیوارهای جانبی ایوان بزرگ
در دیواره‌های جانبی ایوان بزرگ طاق بستان، صحنه‌های شکار شاهی حجاری شده‌اند. در سمت راست، صحنه شکار گوزن دیده می‌شود که در آن فیل‌بانانی گله گوزن‌ها را به طرف شکارگاه هدایت می‌کنند. شاه سوار بر اسب در حال شکار به تصویر کشیده شده و بانویی با چتری بالای سر شاه همراه با بانوان نوازنده و رامشگر در این صحنه وجود دارند. در سمت چپ، صحنه شکار گراز نقش شده است که در آن فیل‌سوارانی گرازها را از مخفی‌گاه بیرون می‌آورند. شاه نیز در قایقی همراه با نوازندگان زن به تصویر کشیده شده است.
Registre supérieur de la grotte principale de Taq-e Bostan: scène de couronnement, Anahite, un roi non identifié, et Ahuramazda
ایوان کوچک طاق بستان
ایوان کوچک طاقی مستطیلی به ارتفاع حدود ۵ متر، پهنای ۶ متر و عمقی در حدود ۳.۵ متر دارد. در دو طرف ورودی این ایوان، دو جرز چهارگوش و در بالای آنها طاقی با قوس نیم‌دایره که حدود ۱۰ سانتی‌متر عقب‌تر است، وجود دارد. دیوار انتهایی به دو بخش تقسیم شده است. قسمت بالا با عمق ۳۰ سانتی‌متر و ارتفاعی در حدود ۳ متر، شامل پیکره‌های شاهپور سوم و پدرش شاهپور دوم است.
سنگ‌نگاره اردشیر دوم
در سمت راست ایوان کوچک، صحنه تاج‌ستانی اردشیر دوم (۳۸۳ – ۳۷۹ م)، نهمین شاه ساسانی، حجاری شده است. پادشاه ساسانی با چشمانی درشت، ابروان پیوسته و ریشی مجعد به تصویر کشیده شده است. او حلقه روبان‌داری را از اهورا مزدا که در سمت راست او ایستاده، دریافت می‌کند. در سمت چپ اردشیر دوم، ایزد مهر با حاله‌ای دور سرش بر روی گل نیلوفر بزرگی ایستاده و شاخه‌های نباتی (برسم) را در دست دارد. زیر پای اهورا مزدا و شاهپور دوم، پیکر دشمن مغلوب ساسانی دیده می‌شود. اکثریت محققین معتقدند که این شخص ولیانوس، امپراتور روم است که در سال ۳۶۲ م به دست اردشیر دوم کشته شده است.
طاق بستان کرمانشاه | شکوه هنر ساسانی
سنگ‌نگاره دوره قاجار
در بخش بالایی دیوار سمت چپ ایوان بزرگ، سنگ‌نگاره‌ای از دوره قاجاریه حجاری شده است که تصویری از محمد علی میرزا را نشان می‌دهد. او بر تخت نشسته و تاجی کنگره‌دار، شبیه تاج پدرش فتحعلی شاه، بر سر دارد. در سمت راست او، عمادالدوله و در سمت چپش پسرش محمد حسین میرزا دیده می‌شوند. آقا غنی نیز در جلوی او ایستاده است. در کنار شاه قاجار، شعری از بسمل شاعر کرمانشاهی در مدح او نگاشته شده است.
همچنین، کتیبه‌ای به خط نستعلیق در سمت چپ سنگ‌نگاره قرار دارد که وقف‌نامه‌ای را نشان می‌دهد. این وقف‌نامه بیانگر وقف درآمد سه دانگ از مزارع کبود خانی برای هزینه در عزاداری امام حسین (ع) است. این سنگ‌نگاره براساس متن کتیبه، در سال ۱۲۳۷ هجری قمری به دستور آقا غنی خواجه باشی محمد علی میرزا و توسط میرزا جعفر سنگ‌تراش حجاری شده است.
چشمه‌های جوشان آب در کنار نقوش برجسته
در پایین طاق‌ها، چشمه‌ای زیبا و زلال جریان دارد که منظره‌ای دل‌انگیز به محوطه می‌بخشد. سراب طاق بستان که از هزاران سال پیش در شمال شهر کرمانشاه جاری است، آب کشاورزی منطقه و نیازهای آب اهالی روستای طاق بستان را تأمین می‌کند.
طاق بستان کرمانشاه | شکوه هنر ساسانی
دسترسی به طاق بستان
آدرس: کرمانشاه، بلوار طاق بستان ساعت بازدید: از 8 صبح الی 20
موقعیت طاق بستان بر روی گوگل مپ
پیشنهاد ما
طاق بستان کرمانشاه محوطه‌ای باشکوه و ارزشمند است که گوشه‌ای از شکوه تاریخ ایران را نمایان می‌کند. حتماً بازدید از این مجموعه را در برنامه سفر خود بگنجانید. برای اقامت، هتل‌های مناسبی نزدیک طاق بستان و دیگر مکان‌های دیدنی وجود دارد.
برنامه‌ریزی کنید تا تمام مکان‌های تاریخی و طبیعی این شهر را ببینید. در طول مسیر، رستوران‌های مختلف و معتبری وجود دارند که باید طعم عالی و فراموش‌نشدنی دنده‌کباب کرمانشاهی را تجربه کنید.
مردم کرمانشاه به هنگام غروب برای تفریح به طاق بستان می‌آیند ,مردمانی مهربان و مهمان‌نواز که در صورت لزوم می‌توانید از آنها راهنمایی بخواهید.
