تکیه بیگلربیگی کرمانشاه | موزه پارینه سنگی زاگرس

در گذشته، مساحت این تکیه ۴ هزار متر مربع بود و در چپ و راست درب ورودی، فضاهای متعددی وجود داشت. بنای سمت چپ تکیه به عنوان مهمانخانه و برای مهمانان غریبه استفاده می‌شد. از بنای سمت راست نیز برای نگهداری احشام و دام بهره می‌بردند. در حال حاضر، به دلیل واگذاری قسمت‌هایی از جمله بنای مهمانخانه تکیه و محل چراگاه‌ها، مساحت بنا به ۲ هزار متر رسیده است.

ورودی تکیه بیگلربیگی

سر در ورودی اصلی

تکیه بیگلربیگی دارای سه ورودی است که ورودی اصلی آن در جنوب شرقی بنا قرار گرفته است. سر در این ورودی، مقرنس‌های گچی و گچ‌بری‌های برجسته به همراه نقش دو پرنده و نشان شیر و خورشید را به نمایش می‌گذارد. در دو طرف این ورودی، دو ردیف طاق‌نما دیده می‌شود. طاق‌نمای پایین دارای تزیینات گچی مشابه سر در است، در حالی که طاق‌نماهای بالایی با نقوش گچی از شخصیت‌های دوره قاجار تزئین شده‌اند.

هشتی و دالان تکیه

تزیینات هشتی

در قسمت هشتی این تکیه، دیواره‌ها دارای طاقچه‌هایی هستند و سقف آن مزین به رسمی‌بندی‌های آجری است. در ضلع شمالی هشتی، یک درگاه چوبی قرار دارد که ارتباط تکیه با خانه‌های وابسته به آن را ممکن می‌سازد.

دالان تکیه

پس از هشتی، دالانی نسبتاً طولانی وجود دارد که با تزیینات معقلی آراسته شده و به حیاط اصلی منتهی می‌شود.

پس از دالان، حیاط بزرگی که پایین‌تر از کف خیابان ساخته شده، دیده می‌شود و در میان آن حوض بزرگی قرار دارد. پوششی سنگی از کف زمین تا میانه‌های دیوار، به نام ازاره، دیوارهای حیاط را در برابر رطوبت و باران محافظت می‌کند. برخی قسمت‌های ازاره، از جمله روی پایه‌ها، با پلاک‌های سنگی دارای نقوش هندسی و گیاهی، تزیین شده‌اند. در ماه محرم، عزاداران حسینی در این حیاط گرد هم می‌آیند.

اطراف حیاط، فضاهای متعددی وجود دارد. بر اساس گفته‌ها، بخش‌های شمال شرقی و جنوبی، به عنوان محل سکونت استفاده می‌شده‌اند. چنگک‌های باقی‌مانده در ایوان غربی نشان می‌دهند که در فصل زمستان برای عزاداران چادر برپا می‌کرده‌اند.در بخش جنوبی، چهار فضا به چشم می‌خورد که سه فضا دارای ارسی هستند. این فضاها یک متر بالاتر از کف حیاط قرار دارند و از طریق پلکان سنگی داخل حیاط، می‌توان به آنها دسترسی پیدا کرد.

آشپزخانه‌ای نیز در ضلع شمال شرقی قرار دارد که برای تهیه غذا در ایام محرم استفاده می‌شد.

در بخش شمالی، سازه‌ای دو طبقه قرار دارد که در طبقه اول آن بخش شاه‌نشین ساخته شده است و فضاهای متعددی اطراف آن شکل گرفته‌اند. فضای شاه‌نشین که مشرف به حیاط است، دارای ارسی چوبی زیبایی است که در دو طرف آن ستون‌نماهای گچی خودنمایی می‌کنند. بدنه یا ساقه ستون‌نما دارای تزیینات قاشقی (شیارهای کم‌عمق) است و سرستون‌ها به شکل سرستون‌های بیزانس با نقوشی از گل و گیاه تزئین شده‌اند.

داخل شاه‌نشین تزیینات گچ‌بری دارد که شامل طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی، قاب‌بندی‌ها، نقش عقاب و ستون‌های گچی است. یک قاب گچی در بخش بالایی شاه‌نشین قرار دارد که عبارت «یا اباعبدالله الحسین» و تاریخ ۱۲۶۲، زمان تکمیل گچ‌بری‌های تکیه، بر روی آن نقش بسته است.

احتمالاً اتاق شاه‌نشین مکانی برای پذیرایی و ملاقات افراد با بیگلربیگی بوده و اتاق‌های اطراف و طبقه بالایی آن برای استراحت استفاده می‌شدند.

حسینیه | مهم‌ترین بخش تکیه

ساختمانی دو طبقه

در قسمت غربی تکیه، ساختمانی دو طبقه به نام گنبد‌خانه حسینیه یا حسینیه قرار دارد که به عنوان مهم‌ترین بخش تکیه شناخته می‌شود. این ساختمان در هر طبقه ۶ اتاق دارد و سقف گنبدی آن نمای خاصی به سازه می‌دهد. نمای بیرونی گنبد حسینیه به صورت شیروانی است و فضای داخلی آن را با آینه‌کاری‌های چشم‌گیر و باشکوه تزئین کرده‌اند.این آینه‌کاری‌ها در سال ۱۳۲۶ توسط استاد محمدعلی تهرانی انجام شده‌اند. ستون‌های گچی، طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی و قندیل‌های شمع‌سوز، زیبایی این فضا را دوچندان کرده‌اند.

تزئینات داخلی

در بخش‌های مختلف آینه‌کاری‌ها، عکس‌هایی از بانی ساخت بنا و بزرگان کرمانشاه در اواخر دوره قاجار دیده می‌شود. قابی در این بخش وجود دارد که حاوی کتیبه‌ای به نام هنرمند آینه‌کار است: «عمل مشهدی مصطفی بنای کرمانشاهی ۱۳۲۶ ه.ق».

ایوان بزرگ

این قسمت دارای ایوان نسبتاً بزرگی است که از طریق سه پله سنگی به حیاط مرتبط می‌شود. ایوان دارای یک در بزرگ چوبی با ارسی زیبا برای ورود به فضای اصلی حسینیه است. دو ستون چوبی و دو ستون‌نما با پوششی از گچ و سرستون‌های بیزانسی با نقوش گل و گیاه در این بخش دیده می‌شود. سقف ایوان نیز مزین به هنر منبت‌کاری و تزیینات هنرمندانه است.

پنجره‌های هلالی

شاه‌نشین حسینیه

بخش‌های زیرزمین

در بخش شمالی زیرزمین، فضاهایی شامل یک حوضخانه، محل استراحت تابستانی و تعدادی اتاق به چشم می‌خورد. پنجره‌های مشبک یا زنبوری این زیرزمین عملکردی مشابه بادگیر دارند. سقف حوضخانه و استراحتگاه تابستانی با تیرهای چوبی و تخته‌کوبی طراحی شده‌اند. طاق‌های آجری و گچ‌بری‌های زیبا سقف اتاق‌ها را زینت می‌دهند. بین حوضخانه و استراحتگاه، دو ستون چوبی زیبا با تزئینات مقرنس قرار گرفته‌اند.

شربت‌خانه

این موزه در سال ۱۳۸۳ افتتاح شد و اسناد، مدارک و مستندات تاریخی و نسخ خطی در آن به معرض نمایش عموم درآمد. این موزه به حفظ و نمایش میراث فرهنگی و تاریخی منطقه کمک می‌کند و فرصتی فراهم می‌آورد تا بازدیدکنندگان با تاریخ و فرهنگ منطقه آشنا شوند.